W Polsce terenami endemicznymi (zwiększonego ryzyka zachorowania na choroby odkleszczowe) są województwa: podlaskie, warmińsko-mazurskie, dolnośląskie, małopolskie, ale z roku na rok obserwuje się wzrost populacji zakażonych kleszczy w centralnej Polsce i w województwie mazowieckim.
Eksperci na podstawie prowadzonych badań ostrzegają, że nieodkrytych endemicznych ognisk kleszczowego zapalenia mózgu na obszarze Polski może być znacznie więcej.
Kiedy możesz natrafić na kleszcza?
W BIEGU – bieganie, jogging czy spacerowanie po terenach zielonych, w tym lasach, łąkach i miejskich parkach niesie ryzyko spotkania z zakażonym kleszczem.
ZAWSZE WIERNIE PRZY NODZE… PIES CZY KLESZCZ? – aktywne spędzanie czasu z psem na świeżym powietrzu pośród terenów zielonych, lasów, łąk czy miejskich parków niesie ryzyko spotkania z kleszczem i wystąpienia Kleszczowego Zapalenia Mózgu (KZM).
DBASZ O SWÓJ OGRÓD? ZADBAJ TEŻ O SIEBIE! – kleszcze mogą pojawić się wśród krzewów, zarośli i traw naszego ogródka czy działki.
CHROŃ SIĘ PRZED KLESZCZEM… ZAWODOWO! – zadbaj o swoje bezpieczeństwo. Zachorowanie na KZM może wyłączyć Cię z pracy zawodowej i aktywności fizycznej na długi czas, a powikłania mogą wymagać wielomiesięcznej rehabilitacji, która nie zawsze pozwala wrócić do pełni sił.
ŻEBY TWOJE DZIECKO MIAŁO DOBRE WSPOMIENIA Z WAKACJI! – biwaki, zielony szkoły i aktywne spędzanie czasu na świeżym powietrzu w otoczeniu lasów, łąk i jezior, niosą ryzyko spotkania z zakażonym kleszczem.
NIE WYWOŁUJ KLESZCZA Z LASU! – ZASZCZEP SIĘ PRZECIW KLESZCZOWEMU ZAPALENIU MÓZGU – czas spędzony na terenach zalesionych i łonie natury, łowiectwo, wędkowanie, prace leśne, biegi crossowe, gry terenowe, obserwacja/fotografia zwierząt, survival – może nieść ryzyko zakażenia KZM. KZM to ciężka choroba układu nerwowego, która może prowadzić do poważnych powikłań, a nawet śmierci. Szczepienia to skuteczna forma zapobiegania KZM, zalecana przez Program Szczepień Ochronnych w Polsce.
Kleszcze (Ixodida) to pajęczaki z podgromady roztoczy. Poznano już około 900 gatunków, które dzielą się na 3 rodziny: kleszcze miękkie, inaczej obrzeżkowate i dwie rodziny kleszczy twardych: kleszczowate i Nuttalliellidae. Wszystkie kleszcze są pasożytami zewnętrznymi kręgowców, żywią się krwią swojego żywiciela, a w trakcie żerowania mogą przenosić wiele patogenów (wirusy, riketsje, bakterie, pierwotniaki) wywołujących choroby niebezpieczne dla ludzi i zwierząt. Są to m. in. krętki Borrelia burgdorferi, będące przyczyną boreliozy, wirusy wywołujące odkleszczowe zapalenie mózgu, czy też pierwotniaki Babesia canis, będące przyczyną babeszjozy psów.
Cykl rozwojowy kleszcza pospolitego trwa ok. 2-3 lata i obejmuje trzy stadia rozwojowe – od larwy (wielkości ok. 0,8-0,9 mm), poprzez nimfę (1-1,5 mm) aż do postaci dorosłej (2-3 mm samiec i do 5 mm samica).
Na każdym etapie rozwoju do przetrwania jest mu niezbędny posiłek z krwi, dlatego szuka swojego żywiciela. Głodna dorosła samica może wypić ok 4 ml krwi, powiększając swoją objętość 200 krotnie. Na ludzkiej skórze najczęściej jest dość słabo widoczny, jednak wyglądem przypomina wypukły, czarny łepek od szpilki z małymi odnóżami.
Kleszcz po znalezieniu się na ciele ofiary dość długo poszukuje dogodnego miejsca do wkleszczenia. Ugryzienie kleszcza jest bezbolesne, ponieważ jego ślina zawiera substancje chemiczne o działaniu znieczulającym. Kleszcz, o ile nie zostanie usunięty z powierzchni ciała, pozostaje przyssany i może pobierać krew od 5 do 14 dni.
Kleszcze najaktywniejsze są na wiosnę, kiedy budzą się z zimowego snu, są wygłodniałe i bardzo potrzebują pożywienia, czyli ludzkiej lub zwierzęcej krwi. Każdego dnia możemy być narażeni na ugryzienie tych pajęczaków, przebywając na spacerze w parku czy w lesie. Z uwagi na lekkie zimy w ostatnich latach coraz wcześniej odnotowuje się żerowanie kleszczy. Potrafią pojawić się już w lutym. Szczególnie groźne są niedorosłe jeszcze nimfy, które wyglądają jak przezroczyste ziarnko piasku, a więc mogą być zupełnie niezauważalne na skórze.
Kleszcze nie mają naturalnych wrogów, dlatego jest ich coraz więcej. Przynajmniej na razie taka jest wiedza ludzka. Są odporne na głodowanie oraz niesprzyjające warunki środowiska.
Główne zalecenia profilaktyczne chroniące przed ukąszeniami kleszczy sprowadzają się do noszenia odpowiedniego ubioru podczas ekspozycji na kleszcze:
- zakładanie koszul z długim rękawem;
- zakładanie długich spodni;
- zakładanie zakrytych butów;
- stosowanie nakrycia głowy.
ponadto niezwykle ważne jest również:
- stosowanie środków odstraszających kleszcze, czyli odpowiednich repelentów-substancji zawierających dietylotoluamid (DEET), który rozpyla się na ubranie i osłoniętą skórę z wyjątkiem twarzy lub PERMETRYNĘ, którą spryskuje się tylko ubranie;
- częste i uważne sprawdzanie powierzchni ciała po pobycie w lesie czy w parku, zwłaszcza w zgięciach stawowych, głowie, rękach, nogach, pachwinach – w celu jak najszybszego usunięcia kleszcza;
- właściwe usunięcie kleszcza za pomocą pęsety z cienkimi końcami, za pomocą kleszczołapek lub używając pompki próżniowej (dostępnej w aptece).
Jak prawidłowo usunąć kleszcza?
Podstawowa zasada brzmi: im wcześniej kleszcz zostanie usunięty z naszego ciała, tym mniejsze prawdopodobieństwo zakażenia odkleszczowym zapaleniem mózgu i boreliozą. Obecnie w aptekach dostępne są rozmaite przedmioty, które ułatwiają nam usuwanie kleszczy ze skóry. Jeśli nie jesteśmy w stanie sami usunąć kleszcza, udajmy się do punktu medycznego/ośrodka zdrowia.
Usuwanie kleszcza krok po kroku:
- zdezynfekuj pęsetę/przyrząd do usuwania kleszczy;
- chwyć kleszcza jak najbliżej powierzchni swojej skóry;
- delikatnie, ale stanowczo pociągnij przeciwnie do kierunku wkleszczenia i wyciągaj, aż zauważysz jego głowę;
- po wyjęciu kleszcza, umieść go na kartce papieru i sprawdź, czy został usunięty w całości;
- odkaź obszar wkleszczenia środkiem dezynfekującym;
- po usunięciu kleszcza dokładnie umyj ręce w wodzie z mydłem.
Czego nie robić podczas usuwania kleszcza?
- nigdy nie łap kleszcza za jego obrzęknięty brzuch, ponieważ istnieje ryzyko, że wyciśniesz do swojego organizmu zainfekowaną zawartość jelit kleszcza;
- nigdy nie przekręcaj kleszcza, ponieważ jego głowa pozostanie w twoim ciele;
- nie staraj się dusić kleszcza wazeliną, masłem, lakierem do paznokci, benzyną lub alkoholem. W ten sposób tylko sprowokujesz wymioty kleszcza i zwiększysz ryzyko wystąpienia infekcji;
- nigdy nie usuwaj kleszcza gołymi rękami.
Choroby przenoszone przez kleszcze to najczęściej borelioza z Lyme i Kleszczowe Zapalenie Mózgu (kzm). Jednak chorób odkleszczowych jest dużo więcej: babeszjoza, bartonelloza, erlichioza i często te choroby towarzyszą boreliozie.
Nie ma szczepionki przeciwko boreliozie z Lyme.
Jeśli chodzi o KZM to najlepszą metodą zapobiegania jest szczepienie.
Dostępna jest szczepionka przeciwko Kleszczowemu Zapaleniu Mózgu, która zalecana jest osobom szczególne narażonym na ukąszenia kleszczy.
Źródło: Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Lipsku.
Bądź pierwszy, który skomentuje ten wpis